Ból promieniujący od lędźwi w dół nogi, często opisywany jako „ciągnący prąd”, to jedna z najczęstszych dolegliwości zgłaszanych w gabinecie fizjoterapeuty. Powszechnie mówi się wtedy: „mam rwę kulszową”. Ale czy każda taka sytuacja to rzeczywiście przepuklina dysku? I czy zawsze oznacza to konieczność operacji? W tym artykule rozwiewamy mity i tłumaczymy, jak fizjoterapia może pomóc.

1. Czym jest rwa kulszowa?

Rwa kulszowa (ischialgia) to zespół objawów związanych z podrażnieniem nerwu kulszowego – najdłuższego nerwu w ciele człowieka. Może on być drażniony lub uciskany na różnych poziomach, najczęściej w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Typowe objawy rwy kulszowej:

• ból promieniujący z pośladka do uda, łydki, a nawet stopy,
• mrowienie, drętwienie lub uczucie „prądu” w nodze,
• osłabienie mięśni kończyny dolnej,
• ból nasilający się przy kaszlu, kichaniu lub długim siedzeniu.

2. Czy zawsze chodzi o „wypadnięty dysk”?

To mit. Choć przepuklina jądra miażdżystego (dysku) może być przyczyną rwy kulszowej, nie jest jedyną. Inne możliwe źródła to:

• przeciążenia i napięcia mięśniowo-powięziowe (np. mięsień gruszkowaty),
• zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa,
• niestabilność segmentarna,
• wąski kanał kręgowy,
• zrosty pooperacyjne lub pourazowe.

Dlatego tak ważna jest prawidłowa diagnostyka różnicowa, którą przeprowadza fizjoterapeuta lub lekarz.

3. Jak wygląda diagnoza?

Fizjoterapeuta zaczyna od wywiadu i testów klinicznych, np. test Lasègue’a, testy neurologiczne (siła mięśni, odruchy, czucie). Często diagnoza nie wymaga od razu rezonansu magnetycznego – ważniejsze jest określenie, które struktury dają objawy i jakie są ograniczenia funkcjonalne pacjenta.

4. Co może zaoferować fizjoterapia?

W zależności od przyczyny objawów, fizjoterapia może obejmować:

• Techniki manualne – rozluźnienie napiętych tkanek, mobilizacje kręgosłupa,
• Ćwiczenia neurodynamiczne – poprawiające ślizg i elastyczność nerwu kulszowego,
• Trening stabilizacji – wzmocnienie mięśni głębokich,
• Pozycje ułożeniowe i ćwiczenia odciążające,
• Edukacja – jak się poruszać, jak siedzieć, co ograniczać na czas terapii,
• Stopniowy powrót do aktywności fizycznej.

Celem terapii jest nie tylko wyciszenie objawów, ale również usunięcie przyczyny ich powstawania.

5. Czy operacja jest konieczna?

W zdecydowanej większości przypadków – nie. Z badań wynika, że nawet w przypadkach potwierdzonej przepukliny dysku objawy ustępują u większości pacjentów w ciągu kilku tygodni dzięki leczeniu zachowawczemu (fizjoterapia, farmakoterapia, odpoczynek). Operację rozważa się jedynie w sytuacjach:

• silnego i narastającego deficytu neurologicznego (np. niedowład nogi),
• nietrzymania moczu lub kału (zespół ogona końskiego),
• braku poprawy po kilku miesiącach terapii.

6. Jak zapobiegać nawrotom?

• Regularna aktywność fizyczna – spacery, pływanie, ćwiczenia wzmacniające,
• Praca nad mobilnością i elastycznością kręgosłupa,
• Ergonomiczne stanowisko pracy,
• Techniki redukcji stresu (np. oddechowe),
• Edukacja ruchowa – jak bezpiecznie schylać się i podnosić ciężary.

Podsumowanie

Rwa kulszowa to złożona dolegliwość, której nie należy sprowadzać tylko do „wypadniętego dysku”. Skuteczna fizjoterapia może przynieść ulgę już po kilku sesjach, a odpowiednia profilaktyka pozwala uniknąć nawrotów. Kluczem jest zrozumienie przyczyny bólu i kompleksowe podejście terapeutyczne, dostosowane do konkretnej osoby.